Erkenning, gezag en voogdij

Deze termen worden vaak door elkaar gebruikt, terwijl ze wel degelijk een andere betekenis hebben. Wat is de betekenis van deze termen en wat is het verschil?

Erkenning

Moeder van een kind is degene uit wie het kind geboren is (en bij duomoeders ook de moeder die het kind heeft erkend). Dit eerste spreekt voor zich. Voor vaders ligt dit van nature anders.
Vader van een kind is de man waarmee de moeder op het moment van de geboorte getrouwd is of een geregistreerd partnerschap is aangegaan. Mocht dit niet het geval zijn, dan is de vader van het kind de man die het kind heeft erkend, waarvan het vaderschap door de rechter is vastgesteld, of degene die het kind heeft geadopteerd.
Door erkenning kan een man de (juridische) vader van het kind worden. Er komt dan een familierechtelijke betrekking tot stand (afstamming) en hierdoor ontstaan een aantal rechten en plichten tussen vader en kind. Zo wordt de vader ten opzichte van het kind onderhoudsplichtig (totdat het kind de 21 jarige leeftijd heeft bereikt), heeft de vader recht op omgang en informatie, en wordt het kind volgens de wet erfgenaam van de vader.
Let op: er zit een verschil tussen juridisch vaderschap en biologisch vaderschap. De ‘juridische vader’ is de vader die op basis van de wet een familierechtelijke betrekking heeft met het kind (bijvoorbeeld door erkenning), en de biologische vader is de vader die het kind daadwerkelijk heeft verwekt. In de praktijk kan een kind dus twee vaders hebben.
Erkennen kan bij de burgerlijke stand van de gemeente van je woonplaats. Gaat de moeder voor de erkenning niet mee naar de gemeente, dan heb je de schriftelijke toestemming van moeder nodig. Mocht zij dit niet willen verlenen, dan kan je de rechter (via een advocaat) om vervangende toestemming vragen.

Gezag

Alle minderjarige kinderen in Nederland staan onder gezag van hun ouder(s) dan wel van een derde (voogdij zie punt 3).
Gezamenlijk gezag van ouders is het uitgangspunt van de wet. Dus ook na bijvoorbeeld een echtscheiding. Het ouderlijk gezag houdt in dat de ouder(s) verplicht zijn om de minderjarige te verzorgen en op te voeden. Ook houdt het de verplichting in om het contact met de andere ouder te stimuleren (dit speelt met name een rol wanneer de ouders niet meer bij elkaar zijn). Heb je gezamenlijk gezag over je kind(eren) dan moet je gezamenlijk beslissingen nemen over belangrijke dingen in het leven van je kind(eren). Denk aan het maken van een keuze voor een school, bezoekjes aan de huisarts, al dan niet naar het buitenland op vakantie gaan etc.
Ouders die zijn getrouwd of een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan krijgen bij de geboorte van het kind automatisch het gezag. Mocht dit laatste niet het geval zijn, dan krijgt de vader niet automatisch het gezag en de moeder wel. Voor het verkrijgen van het gezamenlijk gezag moet je een formulier indienen bij de rechtbank waarbij je vraagt om het gezamenlijk gezag in het gezagregister aan te tekenen. Dit kan tegenwoordig ook digitaal via DigiD.
Let op: de vader moet het kind dan wel al hebben erkend. Ook voor deze handeling is de toestemming van moeder nodig. Weigert moeder haar toestemming te verlenen, dan kan je (via een advocaat) de rechtbank om vervangende toestemming vragen.
Door het verkrijgen van gezag ontstaat er dus geen familierechtelijke betrekking, zoals dat gebeurt bij erkenning, maar komen er diverse rechten en plichten op je te rusten.

Voogdij

Van voogdij is pas sprake als geen van de ouders het gezag heeft over het kind. Denk bijvoorbeeld aan de situatie dat beide ouders zijn overleden. In dat geval komt het kind onder voogdij te staan. Wie de voogd over het kind wordt kan door de ouders in een testament worden bepaald en bij gebrek hieraan zal de rechtbank een voogd aanwijzen.
De voogd heeft ten opzichte van het kind dezelfde verplichtingen als dat de ouders met gezag zouden hebben gehad. Dit betekent dat de voogd ook verantwoordelijk is voor het opvoeden en verzorgen van het kind. Deze voogd is een ander soort dan de voogd bij een ondertoezichtstelling.

Lees hiervoor bijvoorbeeld de blog: Tips: Hoe voorkom ik een ondertoezichtstelling van mijn kinderen!